Toelichting
De monotype
De monotype is een druktechniek, waarbij met niet-absorberend materiaal inkt op papier wordt gedrukt. Er is slechts één afdruk mogelijk. Alle druksels zijn daarmee, in tegenstelling tot alle andere druktechnieken - zoals de houtsnede of ets - unieke kunstwerken. Veel monotypes zijn gemaakt met metaal of glas.
|
Fie de Ferrante ging als volgt te werk: ze legde een vel papier op een met verf in gerolde plaat glas (ze gebruikte nooit metaal) en maakte vervolgens met een puntig voorwerp een tekening op de achterzijde van het papier. Wanneer het papier van de plaat werd gehaald, is de verf in het papier getrokken daar waar met het scherpe voorwerp is getekend.
|
Na het afdrukken vulde Fie de Ferrante in sommige gevallen de druk aan met tekeningen of schilderingen. De effecten zijn zeer divers. Het is vrijwel onmogelijk de exacte werkwijze te traceren.
[Bron: Persbericht n.a.v. tentoonstelling Rosa Spierhuis] |
Fie en de medemens
Fie over haar kunst en de (mede)mens:
"Ik werk uit gedrevenheid. Niet helemaal mezelf ben ik als ik niet werk. En in mijn werk houd ik me met mensen bezig. Op elke prent die ik maak, komt wel een mens voor. Omdat het een medemens is. Of het nou mijn buurman is of iemand in een ander deel van de wereld, ze zijn hetzelfde natuurverschijnsel." Fie de Ferrante was een zeer bescheiden vrouw, en zeker geen kunstenares die om aandacht vroeg. Over het exposeren van werk zei ze: "Ik heb zelf nooit om een expositie gevraagd, al geloof ik wel dat exposeren goed is. Het is de enige vorm van contact. Het is zinloos als je artistiek bezig bent je werk op te bergen. |
De eerste keer is het een gênant gevoel met je prenten zo te kijk te hangen. Maar als je merkt dat iemand er wat in ziet, maakt je dat blij van binnen."
Fie over mens en aarde: "De aarde is een heel klein pukkeltje in het heelal en de mens is helemaal een nietig iets. Maar er is een samenhang, al blijft het een mysterie. Je ziet de buiten- kant en niet wat er in zit. Ik voel het verband dat er tussen alles bestaat. Van dat gevoel wil ik iets overbrengen. Geboorte, leven, dood, het hoort er allemaal bij. Natuurlijk zie ik er de betrekkelijkheid van in. Maar daar wil ik niet wanhopig van worden. We kunnen iets doen, een ieder op zijn eigen wijze." |
Wanneer Fie sprak over de medemens leek zij vaak te willen zeggen dat alle mensen gelijk zijn en met evenveel respect behandeld dienen te worden.
Thom Stroink (redacteur bij o.a. Apeldoorns Stadsblad) vatte het leven en werk van Fie samen als "Het verhaal van de nietige mens" en voegde daar aan toe: "Voor Fie de Ferrante was kunst een manier om een verhaal te vertellen. Het verhaal van de nietige mens in het onmeetbare heelal, van de mens wiens leven alleen zin heeft, wanneer het leven meeleven is." |
Inspiratie
Als jong kunstenaar vond Fie haar inspiratie vooral in de wereld om haar heen; in de mens, natuur, en architectuur. Later leek zij meer geïnspireerd door universele onderwerpen zoals het heelal en goed versus kwaad, onderwerpen uit het verre verleden zoals hiërogliefen, en door inheemse culturen zoals van de Maya's of op Paaseiland.
Ze haalde veel informatie uit een paar boeken die ze in de kast had staan. Onder andere uit een groot dik boek, waar ze erg opgesteld was, over culturen, mythes en sagen afkomstig uit de meest uiteenlopende windstreken. Soms vond zij inspiratie in een citaat. Omstreeks 1971 maakte zei de prent "Vogels en tekens", waarbij zij een citaat van Dick Christiaens uit "Atoll" gebruikte. "Poëzie is een vorm van runen, tekens trekken traag aan, het oog van vogels, voorbij". Hieronder een stukje tekst dat Fie had bewaard tussen enkele prenten van omstreeks 1974. Geen idee of ze de tekst in een van haar prenten heeft gebruikt. "Wij verhalen hier hoe de aarde lag verzonken in zwijgen en rust, hoe zij wiegde en hing in de ruimte en verlaten en eenzaam was. Geen vogel, geen vis, en geen kreeft, geen ………, geen grassen, geen bomen, slechts de hemel was boven haar en overal was het water. Twee wandelden over de aarde, gehuld in groen en in blauw; de meesters in het bouwen en met haar Tzatzumatz (?), De grote moeder en Vader, ook genoemd "de gevederde slang" Zij wisten zij kenden alles, alles kenden en wisten zij. En daar was ook weer de hemel en het hart van de hemel was God. Zijn woord ging niet naar hen beiden, de machtige en Tzatzumatz (?). Zij beraadslaagden en zij spaken, wikkend (?) over en weer. En ziet het aerlicht ging op en in dat licht stond de mens." [Quieke (?), Guatemala] |
Fie's tekst gaat over de Maya's. De Maya's aanbeden de God Gucumatz, ook wel de "Gevederde Slang" genoemd, tevens bekend als Kukulcán of bij de Azteken; Quetzalcóatl.
De Maya’s zouden in Guatemala “de Grote Vader en de Grote Moeder die in de hemel waren” aanbidden; twee wezens die de kosmos hebben gecreëerd met de namen Patol (‘maker’) en Alaghom Naom (‘baarster, godin met kinderen’, de scheppende grootmoeder en de eerste godin die katoen spinde. 'Naom' betekent 'spinnen'. ). NB Grappige bijkomstigheid is dat Fie een spinnewiel had staan. Maar ik geloof niet dat ze daar ooit iets mee heeft gedaan. |
Verborgen verhalen
Fie uitte zich in haar beeldend werk niet alleen door gebruik te maken van kleur en vorm, maar ook door gebruik van tekst. De tekst, in blok- of schrijfletter, had, mede vanwege het perkamentachtige papier dat als ondergrond diende, de uitstraling van een antiek schrift en gaf haar werk daardoor een bijzonder eigen karakter. Máár het schrift was in het algemeen zeer slecht leesbaar en stond in spiegelbeeld. Dit was beiden een logisch gevolg van de techniek die zij gebruikte en dat kwam Fie goed uit. Want Fie wilde door middel van tekst haar angsten en gevoelens uiten èn maatschappelijke problemen aankaarten, maar ze wilde voorkomen dat mensen, zoals zij zei, "haar gedachten te makkelijk zouden kunnen lezen".
Hieronder twee teksten die uit de daarbij getoonde afbeeldingen zijn overgenomen. (NB Ik heb mijn uiterste best gedaan de teksten zo goed mogelijk te ontcijferen. Vanwege de slechte leesbaarheid durf ik de juistheid niet voor 100% te garanderen.)
Hieronder twee teksten die uit de daarbij getoonde afbeeldingen zijn overgenomen. (NB Ik heb mijn uiterste best gedaan de teksten zo goed mogelijk te ontcijferen. Vanwege de slechte leesbaarheid durf ik de juistheid niet voor 100% te garanderen.)
Waarom doen de mensen dat alles? [1973]
De aarde is rond, zij draait om haar as en om de zon. De zon schijnt op de aarde en geeft haar warmte en groeikracht. De regen valt op de aarde en doet bomen en planten omhoog schieten, maar soms valt er te weinig (of te veel) dan ontstaat er grote droogte en dientengevolge hongersnood of grote overstromingen die huizen en mensen meesleuren. Soms beeft de aarde, dan storten huizen en gebouwen in en de mensen worden er onder bedolven. De aarde is mooi, er zijn zeeën, rivieren en bergen, er zijn bossen, planten en bloemen, en er leven vele soorten dieren. Maar de mens is niet
|
goed met de aarde omgegaan, de zuivere lucht, die zo nodig voor alle leven, is nu vervuild en ’t water van zeeën en rivieren is verontreinigd. De mensen zijn ook niet goed met elkaar omgegaan: ze stelen, ze twisten, ze moorden en zij voeren oorlog, dat laatste is ’t ergste, want daarbij doden veel mensen vele andere. Waarom doen de mensen dat alles? Ze zouden elkaar meer lief moeten hebben.
|
Waarom vechten zij met elkaar? [1977]
Waarom leven wij? Waarom worden wij geboren? Waarom sterven wij? Waarom is een mens gelukkig? En waarom is een ander mens niet gelukkig? Waarom zijn de mensen het nooit met elkaar eens? Waarom vechten zij met elkaar? Waarom vermoorden zij elkaar? Waarom houden zij van elkaar? Waarom zijn zij soms goed en soms slecht? Waarom draait de aarde om de zon? Waarom schijnt de maan? Waarom is het heelal zo groot? Waarom begrijpen wij dat allemaal niet?
Zo zou je nog heel veel vragen kunnen doen maar het antwoord zou altijd zijn ik weet het niet. |
Wij hebben maar een heel klein bevattingsvermogen en denken we soms al veel te weten. Doktoren kunnen veel ziektes bestrijden. Wij hebben veel techniese kennis. Mensen zijn op de maan geland. En hebben daar rondgelopen. Sommige spreken vele talen. Wij maken afschuwelijk vernietigend oorlogstuig in een ...
|
Poëzie
Fie de Ferrante maakte, behalve prenten, ook gedichten. In deze gedichten verwoordde ze dat wat ze in haar beeldende werk met kleur en vorm weergaf; haar gedachten, gevoelens en vooral haar zorgen. Haar zorgen over de wereld, de mensheid, de samenleving en over de toekomst. De gedichten zijn universeel maar ze hebben ook iets mysterieus, zoals bijvoorbeeld het gedichtje "Ik weet, dat ik wist..." , "Oneindigheid" of "Eén van de laatste..." .
Wees stil
't Leven cirkelt als een spiraal rusteloos soms sta je stil een enkele maal een korte poos is dit alles maar een gril? is 't slecht een voos wees stil mijn hoofd wees stil mijn hart wees stil mijn mond wees stil en zie er bloeit een roos niet slecht, niet voos schuldeloos". En wij zo héél klein Van goed en van kwaad en hoe dat alles bestaat de oneindige kosmos en wij zo héél klein en alles wat we weten: dat we deel ervan zijn. De Olijfboom Zijn knoestige verwrongen stam lijkt op een heel oud mens wie niets bespaard gebleven is noch klacht meer heeft, noch wens. Zijn voeten heeft hij al toevertrouwd aan de roodbruine aarde, maar in zijn zilveren blader-haren fluistert, glanzend in het licht het beetje goeds dat hij vergaarde het beetje liefs dat hij bewaarde in een woordenloos gedicht. In de tuin Groen rondom Groen onder de voeten Veel te kleurige bloemen De hemel is blauw je zou gaan denken je zou háást gaan denken de wereld is een pradijs maar je maakt jezelf niet zo makkelijk wat wijs. |
Mej Betting
Die oude hand die heel oude hand beroerde mijn wang Was ik een kind geweest dan was ik bang geweest Voor die verdroogde hele oude hand nu ontroerde het mij: dat uitgebluste gezicht stervens bereid en toch nog dat gebaar van tederheid Oneindigheid Stil is het tussen de bomen roerloos staan de stammen maar ze leven ze sidderen van leven groeiende als deel van de oneindigheid in een fractie van de tijd Ik weet, dat ik wist... Ik weet, dat ik wist nu ben ik vergeten wat ik wist te weten. Ik wist, dat je weet maar jij hebt niet geweten dat ik wist van jouw weten Eén van de laatste gedichten De weg ligt open De lucht is ijl Aan 't einde zie ik boomen staan Wie zal hier komen? Wie zal hier gaan? Wie heeft de weg betreden in een ver verleden? Of nu pas in 't heden? Er is geen spoor Van dier of mens Is deze weg misschien een grens? Wat zal er achter de bomen zijn? Een huis, een kasteel of een ravijn? De weg ligt open Eenzaam en stil niemand, die er lopen wil. NB Het is niet duidelijk of dit één van Fie's laatste gedichten was, of dat de aantekening "Eén van de laatste gedichten" de titel was die zij het gedicht mee gaf. Misschien zelfs beide? In ieder geval wens ik haar toe dat er dan aan het einde van die weg een mooi kasteel en héél veel mooie bomen stonden. |
: © 2018 MTH | Leven in beeld | Catharina Sophia (Fie) de Ferrante - Calmeijer (1900-1999) | site-owner: [email protected]